BLOG
บทความ
ศิลปวัฒนธรรมของประเทศญี่ปุ่นมีมากมายให้เราได้เรียนรู้ หนึ่งในนั้นก็คือ “อิเคบานะ” (Ikebana / 生け花) หรือการจัดดอกไม้แบบญี่ปุ่นค่ะ
ในสมัยเรียนก็เคยได้ยินเกี่ยวกับวัฒนธรรมการจัดดอกไม้ของญี่ปุ่นอย่างอิเคบานะมาบ้าง แต่ก็ไม่เคยมีโอกาสได้ลองทำด้วยตัวเองสักครั้ง จนกระทั่งมีโอกาสได้ไปเรียนแลกเปลี่ยนที่ประเทศญี่ปุ่นและโชคดีที่มีคลาสเรียนเกี่ยวกับศิลปวัฒนธรรมพอดี จึงไม่พลาดที่จะขอสัมผัสวัฒนธรรมญี่ปุ่นในดินแดนญี่ปุ่นสักหน่อยค่ะ
การจัดดอกไม้ ถ้ามองแบบผิวเผินก็ดูจะไม่มีอะไรมาก โดยปกติเราก็จะเจอได้บ่อย ๆ จากการจัดแจกันดอกไม้ ช่อดอกไม้ ต่าง ๆ นา ๆ ใช้ประดับตกแต่งเพื่อความสวยงาม หรือใช้แสดงความยินดี
แต่เมื่อได้มาสัมผัสด้วยตัวเอง ทำให้รู้ว่าศิลปะการจัดดอกไม้ “อิเคบานะ” ของญี่ปุ่นมีอะไรที่ลึกซึ้งมากกว่านั้นค่ะ
ว่ากันว่าศิลปวัฒนธรรมนี้ได้รับอิทธิพลมาจากประเทศจีนผ่านพุทธศาสนาที่เริ่มเผยแพร่เข้ามาในประเทศญี่ปุ่น ซึ่งแรกเริ่มการจัดดอกไม้นี้ทำขึ้นเพื่อบูชาพระ แต่เมื่อเวลาผ่านไปชาวญี่ปุ่นก็เริ่มนำมาประยุกต์ใช้กับชีวิตประจำวัน โดยในช่วงแรกแพร่หลายในหมู่ชนชั้นสูงเท่านั้น หลังจากนั้นก็เริ่มขยายไปสู่คนทุกชนชั้น
สำหรับคลาสเรียนนี้ อาจารย์เตรียมอุปกรณ์ไว้ให้พร้อม เรามีหน้าที่แค่จัดเท่านั้น
ตอนแรกก็คิดแค่ว่า “จัดให้สวยก็พอแล้ว” แต่อาจารย์บอกว่าไม่ใช่อย่างนั้นค่ะ
ในความสวยงามนี้ มีกฏที่ซ่อนอยู่
หลักสำคัญในการจัดอิเคบานะจะแบ่งภาพรวมเป็น 3 ระดับคือ สูง กลาง ต่ำ
โดยชั้นบนสุดแทน “สวรรค์” ชั้นกลางแทน “โลกมนุษย์” และชั้นล่างสุดแทน “นรก”
ทำให้เห็นถึงความคล้ายคลึงกันระหว่างความเชื่อของญี่ปุ่นและไทย ซึ่งน่าจะมีรากฐานมาจากศาสนาพุทธค่ะ เมื่อลองพิจารณาการจัดอิเคบานะจากแหล่งต่าง ๆ ก็ยิ่งสังเกตได้ว่าหลักการการจัดดอกไม้เป็น 3 ระดับนี้สะท้อนอยู่ในทุกผลงานจริง ๆ ค่ะ
พอเรียนรู้หลักการกันแล้วก็มาเริ่มจัดกันเลย!
ในขณะที่กำลังทำก็มีความกังวลมากมายค่ะ
จัดถูกต้องไหม จัดสวยไหม ต้องทำแบบไหน ความคิดตีกันวุ่นวายไปหมด เนื่องจากไม่เคยทำมาก่อน
ในระหว่างที่ทำอะไรไม่ถูก อาจารย์ก็เหมือนมาเปิดไฟฉายส่องทาง โดยบอกว่า “สิ่งที่สำคัญที่สุดของอิเคบานะคือมุมมองของเราที่มีต่อดอกไม้ตรงหน้า ถ้าเรามองว่าสวย มันก็สวย โดยไม่มีความคิดของผู้อื่นมาเกี่ยวข้อง สิ่งสำคัญคือความเพลิดเพลินในการจัดดอกไม้ต่างหาก”
ความกังวลที่มีก่อนหน้าเหมือนถูกปัดทิ้งไปด้วยคำพูดนั้นค่ะ
“ใครจะว่าอย่างไรก็ช่าง ถ้าเราคิดว่าสวย มันก็สวย!” คิดแบบนั้นก็ลงมือทำอย่างสนุกสนานเลยค่ะ
อีกอย่างที่ซ่อนอยู่ในการจัดอิเคบานะก็คือ “สมาธิ” ที่เราจะได้ระหว่างการจัดดอกไม้ ไม่แปลกใจที่อิเคบานะจะมีความเกี่ยวโยงกับศาสนาพุทธ ถ้าให้เทียบก็เหมือนกับการฝึกจิตใจให้สงบผ่านการนั่งสมาธิหรือเดินจงกลมนั่นแหละค่ะ
จัดเสร็จเรียบร้อยแล้วก็ถ่ายรูปคู่กับชื่อเจ้าของผลงานซะหน่อย~
หลังจากนั้นก็ได้เดินดูผลงานของเพื่อน ๆ ในคลาสค่ะ ซึ่งก็สวยงามแตกต่างกันไปตามสไตล์ของคนจัด ความงามเป็นรสนิยม ดังนั้นเราจะไม่ตัดสินกันค่ะ 😄
ถ้าศึกษาอย่างลึกซึ้งแล้ว อิเคบานะมีหลายแขนงและมีความหมายที่ลึกซึ้งกว่านี้มากค่ะ
ถึงแม้อิเคบานะจะมีประวัติศาสตร์มาอย่างยาวนานแล้วก็ตาม แต่ปัจจุบันก็ยังคงเป็นวัฒนธรรมที่โดดเด่นของญี่ปุ่น โดยได้รับการสืบทอดและประยุกต์ให้ทันสมัยเข้ากับปัจจุบันอยู่เสมอ น่าชื่นชมมาก ๆ เลยค่ะ
อย่างไรก็ตาม จากประสบการณ์การจัดอิเคบานะด้วยตัวเองในครั้งนั้น นอกจากจะได้เรียนรู้และเพลิดเพลินไปกับดอกไม้แล้วยังได้รับแนวคิดใหม่ ๆ ในการใช้ชีวิตอีกด้วยค่ะ
ถ้าใครมีโอกาสอยากให้ลองทำกันดูสักครั้งนะคะ! 😊